Ζέρβας, Ναπολέων

(Άρτα 1891 – Αθήνα 1957). Στρατιωτικός και πολιτικός. Πολύ νέος, κατατάχθηκε εθελοντικά στον στρατό και πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους, στη διάρκεια των οποίων του απονεμήθηκε για ανδραγαθία ο βαθμός του ανθυπασπιστή. Στη συνέχεια, φοίτησε στη σχολή υπαξιωματικών, απ’ όπου αποφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού (1914). Πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, στον οποίο και διακρίθηκε φτάνοντας έως τον βαθμό του ταγματάρχη (1918). Ακολούθησε τα ελληνικά στρατεύματα στη Μικρά Ασία και επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την καταστροφή (1922). Εκείνη την εποχή της πολιτικής αστάθειας και των διαδοχικών στρατιωτικών κινημάτων, ο Ζ. αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου. Το 1925, ως αντισυνταγματάρχης, ήταν φρούραρχος της Αθήνας και διοικητής του ενός από τα δύο δημοκρατικά τάγματα που ανέτρεψαν τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο και έφεραν στην εξουσία τον στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη (Αύγουστος 1926). Στην απόφαση όμως του Κονδύλη να διαλυθούν τα τάγματα, ο Ζ. μαζί με τον Δερτιλή, διοικητή του άλλου τάγματος, στασίασαν, με τελικό αποτέλεσμα να συλληφθούν και να καταδικαστούν από στρατοδικείο σε ισόβια δεσμά. Αργότερα του δόθηκε χάρη και αποφυλακίστηκε. Στη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής, ο Ζ., στρατηγός πια, ίδρυσε τον Σεπτέμβριο του 1942, μαζί με τον Κομνηνό Πυρομάγλου την αντιστασιακή οργάνωση ΕΔΕΣ (βλ. λ.). Σύμφωνα με το καταστατικό της, επρόκειτο για δημοκρατικό κίνημα με καθαρά αντιμοναρχικές θέσεις. Οι δυνάμεις του Ζ. ήταν πολύ ισχυρές στην περιοχή της πατρίδας του, την Ήπειρο, και έφτασαν περίπου τους 5.000 άντρες. Ο ΕΔΕΣ μαζί με τον ΕΛΑΣ και Βρετανούς ειδικούς στις δολιοφθορές, ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου (25 Νοεμβρίου 1942). Όμως, η συνεργασία αυτή δεν συνεχίστηκε και η ρήξη στις σχέσεις των δύο οργανώσεων οδήγησε σε ένοπλη εμφύλια διαμάχη μεταξύ τους. Οι δυνάμεις του Ζ. ηττήθηκαν και όσοι απέμειναν κατέφυγαν στην Κέρκυρα. Με τη συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος 1945) ο Ζ. διέλυσε τις αντάρτικες ομάδες του και αποστρατεύτηκε. Ίδρυσε τότε το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος που πήρε μέρος στις εκλογές και ανέδειξε 20 βουλευτές (Μάρτιος 1946). Ο Ζ. εξελέγη βουλευτής Ιωαννίνων και διετέλεσε αρχικά υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και αργότερα υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην κυβέρνηση Μαξίμου. Στις επόμενες εκλογές (Μάρτιος 1950), η δύναμη του κόμματός του μειώθηκε σε 7 έδρες, γεγονός το οποίο οδήγησε στη συγχώνευσή του με το κόμμα των Φιλελευθέρων (Αύγουστος 1950). Ο Ζ. χρημάτισε επίσης υπουργός Δημοσίων Έργων στην κυβέρνηση Σ. Βενιζέλου αλλά το 1952 πολιτεύθηκε, χωρίς ανταπόκριση, ως ανεξάρτητος. Ο στρατιωτικός και πολιτικός Ναπολέων Ζέρβας υπήρξε ένας από τους ηγέτες της Εθνικής Αντίστασης και ιδρυτής του ΕΔΕΣ (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Ο Ναπολέων Ζέρβας, την περίοδο που είχε αναλάβει την ηγεσία των ανταρτικών σωμάτων του ΕΔΕΣ.